Met je visie beantwoord je de vraag wat je met onderwijs (voor duurzame ontwikkeling) wilt bereiken. De visie staat centraal bij de duurzame keuzes die je als school maakt.
De Whole School Approach (WSA), die we in deel 2 ook al noemden, is een integrale aanpak die scholen helpt om duurzaam denken en doen dáár te starten waar de school op dit moment mee bezig is. Wel gaat het hart van de WSA over je visie. Het is je vertrekpunt en je toetst je duurzame acties daaraan. Dus het is raadzaam om hiermee te beginnen. Om tot een visie en bijbehorende strategie te komen zijn er verschillende hulpmiddelen of instrumenten beschikbaar. Die vind je in dit deel. Ook linken we naar visies van een paar onderwijsinstellingen, ter inspiratie. Heb je al een visie? Ook dan kun je in dit deel tips vinden voor aanscherping ervan, in relatie tot duurzame ontwikkeling.
Duurzame opties
Op onze winkelpagina’s zijn er boeken beschikbaar over dit onderwerp.
De Visie
3.1 Onderdelen visie
Het hart van de WSA gaat over visie. Met je visie beantwoord je de vraag wat je met onderwijs wilt bereiken. Dat gaat over twee hoofdzaken.
- De verantwoordelijkheid van de school voor de ontwikkeling van de jongeren als mens, burger en professional.
- De verantwoordelijkheid die je als school voor elkaar en voor de aarde neemt en aansluit bij de maatschappelijke context van nu.
Volgens de Coöperatie Leren Voor Morgen kun je met een brede groep collega’s, jongeren en andere betrokkenen zoals ouders of bedrijven invulling geven aan het toekomstbeeld van de school. De coöperatie geeft daarbij aan welke vragen je met elkaar kunt doorlopen. Het aanstellen van een duurzaamheidscoördinator die aanjaagt en de brug vormt tussen theorie en praktijk, kan ook een goede zet zijn.
In het onderzoeksrapport Staat van Duurzaam Onderwijs valt te lezen in hoeverre onderwijsinstellingen leren voor duurzame ontwikkeling in hun visie geïntergreerd hebben. De onderzoekers keken naar de volgende aspecten:
• De mate waarin onderwijsinstellingen hun missie en visie op leren voor
duurzame ontwikkeling stoelen. En of zij deze missie en visie regelmatig in
samenspraak met hun sociale omgeving en partners actualiseren;
• De mate waarin jongeren een actieve rol hebben in (de verduurzaming van) het
onderwijs en de organisatie;
• De mate waarin het bestuur en management van de onderwijsinstelling hun
interne organisatie zo inrichten dat capaciteit en middelen beschikbaar zijn om
de visie te vertalen naar de praktijk;
• De mate waarin onderwijsinstellingen (de realisatie van) hun visie op leren voor
duurzame ontwikkeling actief uitdragen in hun interne en externe
communicatie.
3.2 Hulpmiddelen (instrumenten)
Om tot een visie en bijbehorende strategie te komen zijn er verschillende hulpmiddelen of instrumenten beschikbaar:
De coöperatie Leren voor Morgen biedt de gratis routekaart duurzaam onderwijs. De routekaart is voor elk onderwijsniveau toepasbaar en biedt scholen de kans om een eigen unieke visie en strategie voor duurzaamheid in het onderwijs en de schoolorganisatie te maken.Scholen voor beroepsonderwijs kunnen financiële ondersteuning krijgen uit de Stimuleringsregeling Duurzaamheid in het DNA van de School, een budget waarmee de school bijvoorbeeld een deel van de kosten kan dekken voor begeleiding van Leren voor Morgen.
Eco-Schools is een wereldwijde beweging van duurzame scholen. Via een eco-team, waarin leerlingen en 21e-eeuwse vaardigheden centraal staan, wordt de school van binnenuit verduurzaamt. Volwassenen, zoals docenten, de conciërge, het bestuur, externen en de omgeving helpen daarbij. Via een 7-stappenplan en 10 duurzaamheidsthema’s gaan leerlingen aan de slag. Eerst met een nulmeting en het aanbrengen van focus. 98% van de deelnemende scholen ziet de school duurzamer worden. Je realiseert met Eco-Schools ook financiële besparingen. Geschikt voor basisscholen, middelbare scholen en mbo-instellingen. Hier zie je welke scholen al meedoen.
Het Groene Kompas is een gespreksleidraad voor teams om een gemeenschappelijk beeld te krijgen over duurzame ontwikkeling in de school. Dit instrument geeft inzicht in hoeverre duurzame ontwikkeling al is geïntegreerd én wat je kan doen om het sterker te borgen. De handleiding vind je ook.
Teachers for Climate heeft een duurzaam onderwijsmodel ontwikkeld. In nauw overleg met Youth for Climate en de Nederlandse Academie voor Duurzaam Onderwijs
3.3 Inspiratie voor de visie
Waarom moeilijk doen als het makkelijk en sneller kan? Laat je hieronder inspireren door anderen.
Interview met Rob de Vrind, duurzaamheidscoördinator bij Koning Willem I College. Daarnaast is hij oprichter van Duurzaam mbo en al meer dan 20 jaar bezig met duurzaamheid in het mbo. Laat je inspireren hoe ze duurzaamheid integraal oppakken via de Whole School Approach.
De Radboud Universiteit draagt bij aan een gezonde, vrije wereld met gelijke kansen voor iedereen. Duurzaamheid heeft een prominente plek in onderwijs, onderzoek en bedrijfsvoering. Het duurzaamheidsbeleid 2021-2025 is in samenwerking met het Radboud UMC opgesteld. De Radboud Universiteit heeft duurzaamheid geïntegreerd in o.a het hele curriculum. Laat je inspireren hoe ze dat hebben gedaan.
Als voorbeeld een visietekst over onderwijs voor de 21e eeuw. Auteur is Kris Van den Branden. Hij is hoogleraar taalkunde en lerarenopleider aan de KU Leuven. Hij is gepassioneerd door alles wat met onderwijs te maken heeft en heeft een torenhoog respect voor leerkrachten. Hij ziet onderwijs als een krachtige hefboom voor een beter leven en een betere wereld.
De visie van Duurzaam MBO is gestoeld op de WSA. De 17 werelddoelen (SDG’s) zijn vertaald naar het onderwijs. Daarmee werken ze aan een duurzame wereld.
Bij de VU werken ze samen aan een duurzame, eerlijke en leefbare wereld. Met wetenschappelijk onderwijs, onderzoek én in de bedrijfsvoering. De 17 Duurzame Ontwikkelingsdoelen (SDG’s) zijn daarbij de ijkpunten. De VU is door SustainaBul uitgeroepen tot de meest duurzame universiteit en staat op de tweede plek van de volledige ranking. Deze ranking wordt jaarlijks door Studenten voor Morgen georganiseerd.
Esprit scholen in Amsterdam werkt aan het behalen van de duurzame ontwikkelingsdoelen met een eigen Plan Duurzaamheid. Ze kiezen voor een brede, samenhangende aanpak van duurzaamheid.Met als raamwerk de Whole School Approach.
In dit artikel geeft Tessa Hoogland haar visie op het onderwijs. Zij richt samen met Hester van der Schee stichting Terra Schools opgericht. Een nieuw schoolbestuur dat gaat voor onderwijs waar kinderen leren om op een harmonieuze manier om te gaan met de planeet, elkaar én zichzelf.
Een betere wereld begint bij wat we onze kinderen leren. Het is tijd voor een onderwijsrevolutie, “Het herstellen van de balans op Aarde zou het uitgangspunt moeten zijn van alles wat we doen op school.”
Nederlands Instituut voor Onderwijs en Opvoedingszaken is een vrijplaats voor onderwijsprofessionals, waar tijd en aandacht is voor kleine en grote pedagogische vragen. De stichting heeft ook een groot aantal podcasts ontwikkeld. In een aantal gaat het over de visie op onderwijs, door de ogen van kinderen.
Inspirerende video’s over scholen die al veel aan duurzaamheid doen. De eerste heeft de titel four incredible sustainable schools and their strategies. De tweede heeft als titel The most Green schools around the world. doen:
Op MeesterMetMissie.nl deelt Nico Miedema o.a. zijn 7 tips voor een succesvolle onderwijsvisie. Nico is onderwijsdeskundige en een meester met een missie. Het is zijn doel om samen met leraren en andere onderwijshelden op grote schaal onderwijs te creëren dat de samenleving werkelijk laat floreren. Op zijn website deelt hij zijn kennis over de werking van het onderwijssysteem, lesideeën en biedt hij allerlei praktische tools om het onderwijs te transformeren. Hij deelt 9 alternatieven voor regulier onderwijs en heeft in dat artikel ook vele inspirerende voorbeelden verzameld van scholen die het net even anders aanpakken.
Kinderen op de toekomst voorbereiden gaat volgens ecologische basisschool De Verwondering verder dan goed leren lezen, schrijven en rekenen. Ze kijkt ook vanuit het begrip duurzaamheid naar de toekomst van kinderen. Door duurzaamheid te integreren in het lesaanbod en het handelen. Het ecologische gedachtegoed zie je ook terug in het gebouw, in het gebruik van materialen en bijvoorbeeld door het zelf energie opwekken met zonnepanelen. Wilt ook even binnenkijken? En in dit filmpje is de architect aan het woord.
Basisschool Waldorf aan de Werf in Amsterdam Noord kiest voor een inclusieve aanpak. Zo vieren ze naast kerst ook Keti Koti,, staat de schoolbieb vol diverse boeken én leren de kinderen elke les met hun hoofd, hart en handen. Kinderen gaan veel naar buiten om een band met de natuur te krijgen. Het standaard curriculum wordt gevolgd, maar er wordt wel een eigen invulling aan gegeven. Zie ook het interview met de directeur Jamilah Blom
Een visie op waar school voor bedoeld is. Juliëtte Schraauwers, oprichter van NOWSCHOOL, ziet dat kinderen, ouders en leerkrachten gevangen zitten in een hopeloos verouderd, lineair en door de economie aangedreven onderwijssysteem. Met NOWSCHOOL biedt zij een alternatieve visie: een adaptief lerend ecosysteem dat holistisch en toekomstbestendig is. Bij NOWSCHOOL staat niet het individuele belang en het voorbereiden van leerlingen op een vervolgopleiding of baan (of bullshitbaan) voorop, maar het leiden van een zinvol leven, ten behoeve van het collectief.
Wil je gratis artikelen ontvangen over onderwijsvernieuwing? Schrijf je dan in voor de nieuwsbrief van MaatschapWij
Schooldomein is sinds 1988 hét (online) magazine voor de duurzame leef-, leer- en werkomgeving. In de magazines vind je kennis en inspiratie om als school aan de slag te gaan.
Een blog over hoe je het verduurzamen aanpakt: Hoogleraar Arjen Wals aan het woord over vaardigheden en mindsets die leerlingen volgens hem nodig hebben om te leren leven op een manier die past binnen ecologische grenzen. Dit betekent dat ze rekening houden met de toekomst, natuur én met elkaar. Welke vaardigheden zijn hiervoor belangrijk en met welke tips kunnen scholen duurzamer aan de gang gaan? Alweer uit 2017, maar nog wel actueel.
En dit artikel over regeneratief onderwijs laat een aantal voorbeelden van scholen zien waar onderwijspioniers de relatie met de natuur centraal stellen. Laat je inspireren hoe ze het onderwijs op de De NOWSCHOOL en Buitenwijs vormgeven. Tip: alle scholen kunnen hier inspiratie opdoen.