Wat is duurzame voeding eigenlijk? Wat zijn de voordelen, voor de planeet en jezelf? Hoe kook en eet je dan en waar let je op als je boodschappen doet? We geven je antwoord op deze en andere vragen, zodat kiezen voor duurzaam én lekker, weer een stukje makkelijker is.
Help je ons groeien?
Heb je een tip, interesse in een samenwerking of heb je een vraag, opmerking of suggestie?
We werken graag samen! Neem gerust contact met ons op.
1. DUURZAME VOEDING
1.1 Inleiding
Duurzamere voeding verbetert het klimaat én je gezondheid. Als je duurzamer wilt eten vraag je je misschien af; “Hoe ga ik dat dan doen?” Met zoveel informatie en meningen over biologisch, lokaal, eko en gezonde voeding kan kiezen lastig zijn. Want welke voeding is eigenlijk duurzaam, gezond én lekker? Waar koop ik dat? Hoe houd je het betaalbaar? Hoe ga je verspilling tegen? We hebben de informatie voor je op een rijtje gezet: je vindt tips en inspiratie om duurzamer te eten en te drinken. Vanaf kopen tot bereiden. In de inhoudsopgave zie je snel waar je wat kunt vinden. Eet smakelijk alvast!
1.2 Wat is een duurzame voeding?
Er bestaat nog geen eenduidige definitie van duurzame voeding of duurzaam voedsel. Op de website Kenniskaarten.nl vinden we deze beschrijving:
“Duurzame voeding wordt geproduceerd en geconsumeerd in een voedselsysteem dat voorziet in het voeden van huidige generaties zonder de economische, sociale en ecologische fundamenten voor de voeding van toekomstige generaties in gevaar te brengen. Als we onze voedselproductie en voedingsconsumptie steeds duurzamer maken, komen we ook steeds dichter bij een duurzaam voedselsysteem.”
“Een voedselsysteem is de verzameling van alle activiteiten verbonden met de productie, verwerking, distributie, bewerking en consumptie van voedsel, evenals de socio-economische en ecologische uitkomsten van deze activiteiten. Een duurzaam voedselsysteem levert dus voedselveiligheid en gezonde voeding voor iedereen zonder dat de economische, sociale en ecologische fundamenten voor voedselveiligheid en voeding voor toekomstige generaties in gevaar komen.”
De website Kenniskaarten biedt veel informatie over duurzamere keuzes; voor elke partij in de voedselketen, van producent tot consument. Neem er zeker een kijkje.
1.3 Jouw voedselafdruk
Voor de productie van voedsel voor de gemiddelde Nederlander zijn ruim twee voetbalvelden nodig. Om de hele wereldbevolking gelijkwaardig van voeding te voorzien, kom je ruimte tekort. Slimmer met voeding omgaan, is dus hard nodig. Iedereen kan hieraan bijdragen. Ook jij, door je voedselafdruk te verkleinen. Je zorgt ervoor dat de productie en consumptie van jouw eten minder impact heeft op het milieu. Wil je ontdekken wat jouw milieu-impact is? Meet dan jouw voedselafdruk bij Voedingscentrum.
1.4 Tips om je voedselafdruk te verkleinen
Als je deze tips ter harte neemt, verklein je je voedselafdruk in een aantal stappen. Je maakt duurzamere keuzes en gaat duurzamer om met voeding. Meer informatie en adviezen vind je terug op onze hele webpagina.
- Ga vaker of helemaal voor vegetarisch of plantaardig; eet geen of minder dierlijke producten
- Ga voedselverspilling tegen: koop en eet niet meer dan je nodig hebt, bewaar en bereid je voeding juist.
- Drink water uit de kraan.
- Kies voor seizoensgroenten, eten van dichtbij/lokaal en ook de minder mooie exemplaren/buitenbeentjes
- Kies voor duurzamere producten: biologische producten, producten met een (Top)keurmerk
- Kies voor eerlijke handel (keurmerken)
- Kies voor producten in verpakkingen die je kan hergebruiken of recyclen
- Haal je boodschappen vaker lopend of met de fiets en neem je eigen tas mee.
Bronnen
- https://www.consumentenbond.nl/duurzamer-eten/duurzaam-boodschappen-doen
- https://www.consumentenbond.nl/duurzamer-eten/duurzaam-boodschappen-doen
- https://zetookdeknopom.nl/thema/eten
2. PLANTAARDIG(ER) ETEN
2.1 Waarom plantaardiger?
Wist je dat voor het produceren van een gemiddelde hamburger 2400(!) liter water nodig is? En voor een stuk kip van 300 gram 1170 liter? Deze getallen maken duidelijk wat een ontzettend groot verschil je kunt maken door van ham- naar plantburger te swappen. En wist je bijvoorbeeld ook dat de agrarische sector wereldwijd een van de grootste vervuilers is? Ze staat hoger op de lijst dan bijvoorbeeld de vervoerssector of de industriële sector. Door alle maatschappelijke veranderingen beseffen steeds meer mensen dat een meer vegetarisch of plantaardig voedingspatroon een duurzame en toekomstbestendige keuze is. Vanwege de niet te ontkennen link tussen dieet en duurzaamheid wil het kabinet in 2030 de balans tussen dierlijk en plantaardig eiwit in het voedselpatroon herstellen naar 50/50 in plaats van het huidige 60/40. In Duitsland gaan ze een stuk verder en geldt sinds begin dit jaar een advies van 75% plantaardig.
De voordelen op een rijtje:
- Voor de dieren: veganisme zorgt ervoor dat dieren niet langer gefokt, opgesloten, uitgebuit en vroegtijdig gedood hoeven te worden.
- Voor natuur & milieu: De veehouderij is een van ’s werelds grootste veroorzakers van de opwarming van de aarde. Met een plantaardig eetpatroon kies je bewust voor een duurzaam alternatief en een schonere, leefbare planeet.
- Voor je gezondheid: door (meer) plantaardig te eten, verklein je de kans op hart- en vaatziekten, kanker en diverse andere ziekten. Plantaardige voeding bevat bovendien geen cholesterol en minder verzadigde vetten.
- Voor je medemens: het is efficiënter om landbouwgrond direct in te zetten voor voedselproductie ten behoeve van menselijke consumptie in plaats van voor de dierenindustrie. Zo dragen we bij aan de vermindering van het wereldvoedselprobleem.
- Voor de zeeën: onze zeeën zijn ook beter af als je vaker vegetarisch en vegan eet. Minder overbevissing, slavernij, CO2 uitstoot en bijvangst.
Bronnen:
2.2 Vegetarisch eten
Een vegetariër eet geen producten van gedode dieren, zoals vlees en vis.
2.3 veganistisch eten en veganisme
Veganisme is een levenswijze waarbij – voor zover praktisch haalbaar – wordt afgezien van alle vormen van exploitatie van, en wreedheid naar, dieren voor eten, kleding of andere doeleinden. Veganisme is een streven en beperkt zich tot wat mogelijk is. Dit kan per persoon verschillen afhankelijk van de persoonlijke situatie. verder en gebruikt geen enkel dierlijk product of bijproduct. Veganisten gebruiken dus ook geen kaas, eieren, honing, melk, leer en wol. Ze letten ook meer op andere toepassingen. Bijvoorbeeld of de cosmetica die ze gebruiken 100% dierproefvrij is en ook geen dierlijke ingrediënten bevat.
2.4 Wat voor andere mogelijkheden zijn er?
De interesse voor plantaardige voedingspatronen groeit. Veel mensen willen hierbinnen meer aspecten ontdekken. Er zijn veel meer mogelijkheden dan vega en vegan.
Dit zijn de 7 meest voorkomende overige plantaardiger diëten
- De flexitariër
- De pescotariër
- De lacto-ovo vegetariër
- De lacto-vegetariër
- De ovo-vegetariër
- De pollotariër
Bron:https://www.womenshealthmag.com/nl/voeding/a29870728/verschillende-vegetarische-dieten-vegetarier/
3. TIPS EN INITIATIEVEN VOOR PLANTAARDIG(ER) ETEN
Overheden, bedrijven en allerlei initiatieven zetten zich in om bij te dragen aan de eiwittransitie. Ze stimuleren en ondersteunen jou als consument om vaker een plantaardige keuze te maken. We hebben een verzameling gemaakt.
Help je ons groeien?
Mis je een initiatief, heb je een tip of suggestie? Wil je samenwerken met ons?
3.1 Ondersteundende organisaties
Wil je tips om geld te besparen op vegan producten, informatie over nieuwe vegan producten, product reviews, recepten? De Bonusvegan verzamelt alle informatie voor je. Als lid met abonnement krijg je nog meer voordelen. Het motto van Bonusvegan: “Alles is te veganizen.” Ze laten zien hoe toegankelijk en makkelijk een veganistisch leven kan zijn.
Green Protein Alliance zet zich in om het voor alle Nederlanders makkelijk te maken vaker een plantaardige keuze te maken. Leden en partners dragen bij aan de eiwittransitie. Als consument kun je inspiratie opdoen op het consumentenplatform Eatertainment, waar Green Protein Alliance mee samenwerkt. Dit is de opvolger van het eigen consumentenplatform #Zokanhetook.
Als organisatie kun je je aansluiten als lid of partner.
https://greenproteinalliance.nl/
Wil je meer informatie over hoe je gezond vegetarisch eet, download dan de gratis brochure ‘Gezond Vegetarisch van de Vegetariërsbond. Kijk ook eens op de website voor recepten, korting op producten voor leden, het laatste nieuws, vega challenges en meer. Ook vind je een handig Overzicht van V-Label producten.
Heel veel mensen kiezen ervoor hun voedingspatroon aan te passen, vanwege dierenwelzijn, gezondheidsredenen en/of milieu en het klimaat. Bij die verandering kunnen veel vragen opkomen. MenuNL zoekt de antwoorden voor je op en zet alle feiten, fabels en argumenten rondom een gezond, duurzaam en diervriendelijk menu op een rijtje. Dat helpt je om stappen te zetten. Ontdek wat jij kan doen om lekker en gezond te eten terwijl je positieve impact maakt.
Wil je starten met veganistisch eten, en ben je op zoek naar ondersteunende informatie? De Nederlandse vereniging voor veganisme helpt je op weg met verschillende hulpmiddelen en tips.
- EASY PEASY VEGAN – dé startersgids voor beginnende veganisten
In 75 prachtige pagina’s leer je alles over wat je wilt weten over veganisme.
- De VeganChallenge is een eenvoudige manier om kennis te maken met veganisme. In een dagelijkse nieuwsbrief ontvang je informatie, tips en heerlijke recepten!
- Alle informatie over veganisme die je nodig hebt.
- De Vegan schijf van vijf. Uitgangspunt voor een gezond en gevarieerd plantaardig voedingspatroon. Een team van voedingsdeskundigen ontwikkelde een poster met deze schijf van vijf. Met een QR code die je linkt naar achtergrondinformatie.
3.1.1 Adviezen voor ouders
Wil je je kinderen vegan of vegetarisch opvoeden? Bekijk dan eens onderstaande adviezen van ouders die dit al doen en deskundigen om ervoor te zorgen dat ze voldoende voedingsstoffen binnenkrijgen.
- De Nederlandse Vereniging voor Veganisme: Je baby veganistisch opvoeden en Plantaardige voeding voor kinderen van 1 tot 4 jaar
- Ouders van nu: kinderen vegan en vegetarisch opvoeden, van welke ervaringen kun je leren?
- De vegan moeder biedt op haar Instagramaccount lekkere en makkelijke recepten en tips voor vegan producten. Natuurlijk niet alleen lekker voor kinderen https://www.instagram.com/deveganmoeder/
Je kunt ook een kinderdiëtist inschakelen voor ondersteuning en advies
3.2 Diëtisten gespecialiseerd in vegan en Schijf for Life
Als je vaker plantaardig wilt eten kan je zelf op zoek gaan naar ondersteunende informatie, maar je kan ook een diëtist raadplegen of bijvoorbeeld de website van Schijf for Life. Deze organisatie zet zich in om Nederland te voorzien van een voedingsadvies dat aansluit op de klimaat-, milieu-, en gezondheidsdoelen. Op de website vind je Schijf for Life, het eerste voedselvoorlichtingsmodel dat aansluit op de klimaat-, milieu- en gezondheidsdoelen en een gratis app, waarin je met een checklist bijhoudt in hoeverre je volgens de Schijf for Life eet. Ook kan je er terecht voor voedingsadvies op maat door een diëtist, praktische handvatten en nog meer. Alles om jou te helpen makkelijker de switch naar plantaardig eten te maken.
Enkele gespecialiseerde diëtisten:
Lobke Faassen: ontvang 3 gratis dagmenu’s. Lobke stelde ook De Schijf for Life op; Zoek online naar andere gespecialiseerde diëtisten bij jou in de buurt.
Sisters about Food: Zij vinden het belangrijk dat jij weet hoe je goed moet eten, maar vooral dat jij je gelukkig voelt en lekker in je vel zit. Zij bieden advies en cursussen
3.3 Recepten
Wil je vaker vegetarisch eten, en kan je wel wat inspiratie gebruiken? Probeer dan eens de nieuwsbrief van het Voedingscentrum. Je ontvangt dan elke week leuke recepten voor een vega(n) ontbijt, lunch of diner. Veel kookplezier!
Op zoek naar vegetarische en plantaardige recepten om een duurzame en lekkere maaltijd voor jezelf of je bezoek op tafel te zetten? Kijk dan eens op het platform Eatertainment. Eatertainment inspireert je met heerlijke recepten, leuke DIY’s, proeverijen in jouw lokale supermarkt, food evenementen, inspirerende blogs en leerzame workshops. Voor de ervaren en minder ervaren kok en met tips hoe het ook goedkoper kan. Je kan zelf ook Eatertainer worden en je recepten met anderen delen. Neem een kijkje op dit platform en laat je verrassen.
Lisanne Keijdener, health innovator met focus op plantaardige voeding, maakte een lijst van vegan producten die je kan serveren tijdens een verjaardag, borrel of lunch. Zij kreeg van verschillende mensen de vraag wat zij in huis konden halen als ze op bezoek kwam. Daarom deelde ze via Linked In en andere sociale media een overzicht waarop ze positieve reacties ontving. Super handig voor je plant-based journey. Lisanne: ”Deze lijst is meer gericht op diervriendelijker en milieuvriendelijker consumeren en mensen laten zien hoeveel lekkere opties er zijn als je naar vegan zoekt. Er staan veel ongezonde producten in deze lijst. Ik ben heel erg voor gezonde en onbewerkte plantaardige voeding, maar zo af en toe genieten mag ook wel.”
3.4 Challenges
Of doe mee aan een van de LekkerVega Challenges als je vegetarisch of plantaardig wilt gaan eten. Je krijgt gratis gevarieerde recepten, met boodschappenlijstjes, tips & tricks. Kijk voor meer informatie, factsheets, whitepapers en ideeen op: https://www.vegetariers.nl/bewust/product-keurmerk
Jaarlijks kan je deelnemen aan de Week Zonder Vlees & Zuivel. Deze week heeft echt impact op het milieu. Door een week vlees en zuivel te vervangen door plantaardige producten, bespaar je wel zo’n 193 liter water en 80 kilometer aan autorijden. Je kunt natuurlijk altijd zelf een andere week de uitdaging aangaan. Inspiratie nodig? Download het Week Zonder Vlees & Zuivel kickstart magazine met een stap-voor-stap uitleg voor het samenstellen van een volwaardige plantaardige maaltijd. Voor iedere gezinssituatie en lekkerbek zit er wel een leuk en makkelijk recept bij. Op de website vind je ervaringen van mensen die je voorgingen. En ook leuke restaurants, als je even geen zin hebt om te koken.
‘Donderdag Veggiedag’ is in 2009 in Gent, België, gestart en vindt al in meerdere Europese steden navolging. Minimaal 1 keer in de week eet je lekker vegetarisch of veganistisch. Op donderdag, of een dag naar keuze. Zo verklein je je ecologische voetafdruk. Doe je mee?
Leer plantaardiger eten met de Veggie Challenge van ProVeg. Ga de uitdaging aan om 30 dagen meer plantaardig en duurzaam te eten. Ontdek hoe lekker een eenvoudig vega(n) eten kan zijn. Als beginnende vleesminderaar, vegetariër en vegan krijg je tips, recepten, coaching en je kan in de community je ervaringen met anderen delen. Er is ook een handige app.
3.5 Duurzame Maaltijdboxen
Geen inspiratie om te koken? Of wil je zo weinig mogelijk naar de supermarkt? Dan biedt een abonnement op een maaltijdbox uitkomst. Inmiddels kun je kiezen uit allerlei varianten die verse ingrediënten bij je thuis bezorgen. Meestal met een recept erbij; kun je direct aan de slag. Maar welke kun je kiezen als je ook wil denken aan je ecologische voetafdruk?
Ekomenu helpt je met een weekmenu dat 100% aansluit bij jouw persoonlijke dieetwensen en doelen. Ze leveren een maaltijdbox met verse biologische ingrediënten en recepten bij je thuis. Vegetarische en vegan weekmenu’s zijn allemaal mogelijk. Ook je andere biologische boodschappen kun je bestellen en laten bezorgen tegelijk met je maaltijdbox. Keuze uit ongeveer 25 recepten en mogelijkheid tot wekelijks pauzeren abonnement.
Keuze uit meer dan 45 recepten en ook vegetarische boxen. Geen aparte vegan box. Marley Spoon geeft de voorkeur aan kleine Europese leveranciers die vanuit hun passie werken, zoals traditionele familiebedrijven of innovatieve food-startups. Het bedrijf zet zich ook in om in de hele keten duurzaam te zijn. Bv door zo min mogelijk verpakkingsmateriaal te gebruiken en zo veel mogelijk recyclebare, herbruikbare of composteerbare alternatieven in te zetten.
Bij de Vegan Box heb je elke week keuze uit 12 vegan gerechten. In de box:
🗸 Minimaal 200 gram groenten per portie;
🗸 Plantaardige eiwitbronnen waaronder
peulvruchten, tofu, tempeh, noten en vleesvervangers;
🗸 Zo veel mogelijk biologische producten;
🗸 Seizoensgebonden groenten en fruit;
🗸 Nieuwe, innovatieve producten om te
garanderen dat vegan eten verrassend blijft!
Bij Boerschappen kook je met ingrediënten rechtstreeks van de boer. Diverse maaltijdbozen, waaronder vega en vegan. Welke box je ook kiest, je kookt altijd met de seizoenen mee. Van boeren die duurzaam werken. Lees hier wat Boerschappen daar zelf over schrijft.
Neem een No Shit Food Winterabonnement op een groentedoos. Boeren Joost van Strien en Christiaan Feickens werken hard aan voedsel voor de toekomst. Met No Shit eet je voedsel dat is geteeld met respect voor alles wat leeft. Dat het milieu en klimaat niet belast, maar de bodem juist steeds gezonder maakt. Dat helemaal losstaat van het houden van productiedieren. Op dit moment wordt namelijk driekwart van de landbouwgrond voor veevoer gebruikt. Hoe minder we op productiedieren leunen, hoe meer grond er vrijkomt. We kunnen dus veel meer monden voeden en zelfs land teruggeven aan de natuur. Hoe mooi is dat.Hun No Shit Food telen zij op hun vegan akkerbouwbedrijf Zonnegoed in Ens. Het winterabonnement is op te halen bij een No Shit Foodhub of thuisbezorgd via de post.
4. BIOLOGISCH
4.1 Wanneer is een product biologisch?
‘Biologisch’ is de officiële term voor een manier om voedsel te produceren. De waarden ‘gezondheid, ecologie, eerlijkheid en zorg vormen de basis. Vanuit deze basis zijn
4.2 Waarom zou je kiezen voor biologische producten?
Er zijn nogal wat voordelen voor mens, dier en milieu:
- Gezondheid: voedingsmiddelen bevatten meer voedingswaarden, vitamine C en omega-3-vetten
- Eerlijke prijs: de waarde van echte smaken en natuurlijke ingrediënten
- Klimaat: biologische boeren stoten gemiddeld minder uit en werken en energiezuiniger
- Bodem: biologische boeren investeren in een vruchtbare aarde
- Biodiversiteit: het levert een kleurrijk en levendig landschap vol vogels, bloemen en bijen
- Dierenwelzijn: dieren gaan lekker naar buiten om te scharrelen, vroeten en grazen
Wil je meer weten? Heb je vragen? De website Biologisch-keurmerk is dan een goede bron. Je vindt er antwoorden op veelgestelde vragen. Maar ook een productwijzer waarin je jouw product kunt opzoeken en ontdekken wat het verschil is ten opzichte van een regulier product.
4.3 Impact van biologisch in cijfers
Uit onderzoek blijkt dat de impact van biologische voeding op de mens, dier en aarde in cijfers is uit te drukken
- 20-40% meer antioxidanten in bio-groente, -fruit en -granen. En meer voedingswaarden en hogere concentraties vitamine C en omega-3-vetten
- 55% minder dierenartskosten bij melkveehouders. Natuurlijke geneesmiddelen zijn het uitgangspunt
- Tot 95% meer verschillende planten op biologische bedrijven. Zo hebben bioboeren een positieve impact op het lokale ecosysteem
- Tot 50% meer insecten en vogels op bio bedrijven. Maar ook een rijker bodemleven, er komen 78% meer regenwormen voor
- Bio boeren gebruiken natuurlijke bestrijdingsmiddelen. Dit is goed voor een gezonde woon-, leef- en werkomgeving
Bron: Biologisch-Keurmerk
4.4 Waarom is Bio duurder?
De prijs van biologische voeding is meestal hoger dan die van reguliere producten. Dat komt doordat ze een eerlijke prijs hebben. Bioboeren doen extra inspanningen. Daarmee zorgen ze voor meer dierenwelzijn, meer biodiversiteit en bescherming van natuur en klimaat. En het biologische aandeel is nog klein vergeleken met de productie van reguliere voeding, dat maakt de prijs ook hoger.
4.5 Omzet bio stijgt
Cijfers van het GfK (2024) laten zien dat Nederlandse huishoudens wel vaker en meer biologische producten kopen. De omzet steeg met 42 procent ten opzichte van 2021. Daarmee komt het biologisch marktaandeel op 3,8 procent. Consumenten geven aan dat ze bij meer aanbod in de winkels nog vaker biologisch zouden kopen. De biologische consumptie kan nog verder stijgen als meer consumenten weten wat de voordelen zijn van biologische producten.
4.6 Biologisch Keurmerk
Biologische producten hebben een biologisch keurmerk op de verpakking. Dit keurmerk staat op alle biologische producten die in de Europese Unie zijn geproduceerd. Het zegt dat het product voldoet aan de Europese wettelijke normen voor biologische productie. Weten wat het verschil is tussen bio en een regulier product? Zoek jouw product op in deze Productwijzer en ontdek het zelf.
4.7 Waar koop je biologische producten
Biologische producten kun je kopen in de reguliere supermarkt. Daarnaast zijn er verschillende biologische winkels, biologische markten, biologische slagers en kun je bijvoorbeeld kiezen voor een biologisch groente-pakket. Omdat biologische producten duurder kunnen zijn, helpt het om slim boodschappen te doen. Vergelijk prijzen van verschillende winkels en markten. En probeer ook de producten te kopen die supermarkten afprijzen als ze al wat langer liggen. Van die producten kun je vaak nog een heerlijke maaltijd koken, en dan draag je ook nog eens bij aan zero waste.
Op zoek naar een biowinkel bij jou om de hoek? Kijk dan op Mijnbiowinkel.nl en ontdek een lokale Bio winkel, boerderijwinkel, bakker, enz.. Heb jij zelf een Bio winkel dan kan je je zaak op de kaart zetten. Meld je aan en/of wordt lid van de Biowinkelvereniging.
4.8 Gentechnologie
In de biologische landbouw is gentechnologie verboden. En dat wil de sector zo houden. Maar de Europese Commissie heeft in 2023 een wetsvoorstel gepresenteerd dat de teelt en verkoop van genetisch gemanipuleerd voedsel Europawijd toestaat. Bij aanname van de wet is er geen verplichting meer op risicobeoordeling en op vermelding op het voedseletiket. Je weet dus niet meer of je iets eet dat genetisch gemodificeerd is. Dit heeft grote, onomkeerbare gevolgen voor de biologische landbouwsector, de boer en de consument. De keuzevrijheid staat onder druk. De biowinkelvereniging startte in 2023 de actie Mijn Eten Mijn Keuze, gesteund door vele organisaties in Nederland. Ook vanuit het buitenland voeren organisaties actie tegen het wetsvoorstel. Ook jij kan de actie nog
5. LOKAAL EN DICHTBIJ
5.1 Lokaal versus ver weg
Het transport van voedingsmiddelen kost energie. Daarbij maken de afstand en het vervoersmiddel ook verschil. Transport per vliegtuig is bijvoorbeeld belastender dan per boot.
Over het algemeen kost het meer energie naarmate producten van verder weg moeten komen. Maar dat is niet altijd zo. Soms is voedsel van ver minder belastend dan voedsel uit een kas bij jou in de buurt.
Met de campagne Eet Lokaal inspireert MaatschapWij, jou en anderen om vaker lokaal, seizoensgebonden en gifvrij te eten. Met de campagne laten ze je zien hoe gezond, lekker, betaalbaar én makkelijk lokaal eten is. En waar je voor je lokale boodschappen terecht kunt. In Nederland vind je allerlei lokale voedselinitiatieven waar bodem en biodiversiteit centraal staan. Van voedselbos, lokale boerderij, zelfoogsttuin, lokale supermarkt tot afhaalpunt. Door je boodschappen daar te doen, maak je samen met anderen lokale, gifvrije, seizoensgebonden en gezonde landbouw tot de nieuwe norm. Zoek een initiatief bij jou in de buurt. Kijk ook eens op de socials voor tips over lokale groenten en leuke recepten van Laura de Grave.
De mogelijkheden om lokaal te eten zijn eindeloos. Doe je mee?
De Voedselwerkplaats ondersteunt initiatiefnemers uit dorpen en wijken die samen willen werken aan het verduurzamen van de voedselketen. Een gezamenlijke productietuin met groenten en fruit. Een online buurtmarkt waar je lokale producten kan bestellen en afhalen in je eigen dorpshuis of wijkgebouw. Leuke activiteiten zoals een kookclub of een zomers openluchtdiner. In de ‘werkplaats’ van de Voedselwerkplaats vind je gereedschappen om zelf aan de slag te gaan in jouw dorp of wijk. De Voedselwerkplaats organiseert ook cursussen en themabijeenkomsten over het starten en runnen van een Dorpstuin of een Buurtmarkt. En de Voedselwerkplaats kan als coach met je mee oplopen bij de start of verdere uitbouw van jouw initiatief.
Vereniging Velt promoot in Nederland en België al 50 jaar een duurzaam leven in huis, tuin en keuken. Zij brengt mensen, bedrijven en overheden samen om kennis uit te wisselen en te streven naar een samenleving waarin duurzaamheid niet weg te denken is. Je kan je informeren over hoe je economisch kan leven, tuinieren en koken en je kan deelnemen aan activiteiten bij jou in de buurt of online, zoals de workshop energiezuiniger koken. Je kan ook samenwerken aan gezamenlijke projecten, zoals eetbare buurten. Meld je je aan als lid dan krijg je diverse voordelen. Samen maken we de toekomst eetbaar!
Voedsel van Dichtbij is een alliantie van partners die een platform bieden aan lokale en regionale voedselprojecten, voedselgemeenschappen en sociale voedselondernemingen. Heb jij zo’n initiatief dat bijdraagt aan duurzame voedselproductie en aan saamhorigheid, beweging, werkgelegenheid, minder afval en minder voedselverspilling? Meld je dan aan. Op het platform kun je je maatschappelijke waarde laten zien, kennis delen en meedingen naar impuls donaties. Als overheid, fonds en bedrijf kun je investeren in de initiatieven. Voedsel van Dichtbij is een onderdeel van MAEX, de maatschappelijke beurs.
De Goodfoodclub community van Natuur en Milieufederaties brengt consumenten en producenten samen die zich inzetten voor gezond, lokaal en duurzaam eten en de productie daarvan. Wil je duurzamer eten of produceren? De website staat vol met informatie en handige tips rondom duurzame landbouw, voedselbossen, vleesproductie en -consumptie, voedselverspilling, plastic verpakkingen, gezond en duurzaam eten, seizoensgroente en -fruit en CO2-uitstoot. Ook vind je er tal van duurzame voedselinitiatieven bij jou in de buurt langs leuke fietsroutes. En ken je een mooi initiatief? Dan kan je die aanmelden.
5.2 Seizoensproducten
Weten welke groenten- en fruitsoorten er deze maand uit de Nederlandse volle grond, plastic tunnel of onverwarmde kas komen? Kijk dan in het overzicht seizoensgroenten- en fruit of op de seizoensgroente- en fruitkalender van het Voedingscentrum. Samengesteld op basis van informatie van Velt. Aangevuld met inzichten van Bionext en het Voedingscentrum. In de supermarkt staat vaak aangegeven welke producten uit Nederland komen. En ga je koken, bekijk dan eens de ‘klimaatvriendelijk’-recepten van het Voedingscentrum.
Veggipedia is dé online encyclopedie met informatie over aardappelen, groenten, fruit, kruiden en paddenstoelen. Je vindt er informatie over teelt, bereiding, recepten, voedingswaarden en bewaaradviezen, aangevuld met praktische weetjes. Je ziet snel welke groenten- en fruitsoorten in het seizoen zijn. Bij elk product staat duidelijk aangegeven of en wanneer het uit Nederland komt.
5.3 Voedselcoöperaties, oogstaandelen en zelf oogsten (CSA’s)
Voedselcoöperaties
In een voedselcoöperatie slaan gelijkgestemde consumenten, winkeliers en producenten de handen ineen om voor gemeenschappelijke rekening een levensmiddelenwinkel te exploiteren. Een professionele winkel waar de werkers (winkeliers) een reële arbeidsvergoeding ontvangen. Bijna altijd worden ecologische, duurzame, eerlijke en als het even kan lokale producten (die niet altijd per se van een keurmerk zijn voorzien) vekocht. Er zijn al duizenden voedselcoöperaties over de hele wereld, maar helaas zijn er in Nederland nog maar enkele.
Voedselcoöperaties werken aan meer duurzame, eerlijke en lokale productie, handel en consumptie en versterken onderlinge banden tussen consumenten, winkeliers en producenten. Meer informatie vind je op het platform Voedsel.Coop.
CSA netwerk staat voor Community Supported Agriculture netwerk. Bij deze vorm van landbouw gaan CSA-boeren en CSA- leden een partnerschap aan. De consumentleden verbinden zich voor een langere tijd aan het afnemen van de producten van één of meerdere boeren of producenten. Verantwoordelijkheden, risico’s en opbrengsten van het boerenbedrijf worden gedeeld. In Nederland wordt deze vorm van landbouw ook wel gemeenschapslandbouw of pergolalandbouw genoemd. Als lid van zo’n CSA weet je precies waar je eten vandaan komt. Vind een CSA bij jou in de buurt of start je eigen CSA.
In Maastricht zit voedselcoöperatie Gedeelde Weelde. In de winkel worden regionale producten aangeboden.
Een voorbeeld van een voedselcoöperatie
is de nieuwe Graanschuur in Amersfoort. Een biologische, verpakkingsarme, streeksupermarkt. Biedt ook groentetassen aan.
Voedsel Anders is een netwerk om de beweging te versterken van mensen in Nederland en Vlaanderen die een ander systeem van voedsel en landbouw willen:
eerlijke prijzen voor de producent, gezond en lekker eten, samenwerken met de natuur, beperken van de macht en invloed van de grote agrochemische bedrijven, korte ketens, rechtvaardige handel, toegang tot grond en zeggenschap van producent en burger over het voedsel. Heel wat organisaties ondersteunen dit netwerk. Kijk hier welke.
6. VOEDSELVERSPILLING
6.1 Achtergronden en cijfers
Van al het voedsel dat wij produceren, wordt een groot deel verspild. Volgens de Universiteit van Wageningen gooien we in Nederland thuis jaarlijks gemiddeld zo’n 41 kilo voedsel in de vuilnisbak. Ook verspillen supermarkten, de horeca en andere instellingen veel voedsel. Samen telt dit op tot 152 kilo weggegooid voedsel per Nederlander. Dat is zonde, want de productie van dat voedsel heeft veel impact gehad op milieu, mens en dier.
Binnen de Stichting Samen Tegen Voedselverspilling bundelen bedrijven uit de hele keten, kennisinstellingen, overheden en maatschappelijke organisaties hun krachten en expertise voor één gezamenlijk doel: voedselverspilling met 50% verminderen in 2030. Op de website ontdek je wat je kunt doen als thuis, bedrijfsleven, onderwijs en overheid.
De hoeveelheid voedselverspilling in supermarkten is in 2022 met 13,8% afgenomen ten opzichte van 2020. Supermarkten spelen een belangrijke rol in de aanpak van voedselverspilling, niet alleen in de eigen operatie, maar ook in de hele keten. De branche werkt doelgericht aan het verminderen van voedselverspilling. In 2030 wil zij haar voedselverspilling gehalveerd hebben ten opzichte van 2015. Bekijk de Infographic Voedselverspilling in supermarkten voor cijfers en oplossingen over de inzet van supermarkten
6.2 Wat kan jij doen?
Op de website vind je allerlei tips om verspilling tegen te gaan voor thuis, in het bedrijfsleven, onderwijs en bij de overheid. Doe bijvoorbeeld mee aan de Verspillingsvrije Week, 9-15 september 2024 of download een receptenboekje om creatief je restjes te verwerken. Bekijk nieuws, cijfers, tips & tools in de kennisbank of schrijf je in voor de nieuwsbrief.
Thegreenlist.nl is hét lifestyle magazine en de grootste instagram-community voor mensen die groener willen leven. Wil je duurzamer met voeding en je boodschappen omgaan? Neem dan ook zeker een kijkje. Je vindt er allerlei informatie en tips over bijvoorbeeld: Wat is de beste koelkastindeling? Hoe bewaar je je ingrediënten langer? Welke groenten en fruit zijn in het seizoen? Hoe kook je lekker met kliekjes? Is het tht of tgt? De redacteurs hebben het allemaal voor je uitgezocht, super handig.
Het Voedingscentrum biedt je informatie en tools om het tegengaan van voedselverspilling te vergemakkelijken. Zoals bijvoorbeeld de online Bewaarwijzer met bewaaradvies van meer dan 2.000 producten. Inclusief handige bewaartips.
Kijk voor meer tips, informatie en tools op de website.
6.3 Apps en initiatieven tegen voedselverspilling
Foodello is dé online supermarkt vol gered eten. Hun missie is voedselverspilling tegengaan.
Ze redden overschotten van voedselproducenten van de verspilling, en bieden deze aan met fikse kortingen. Bij hen vind je producten die niet in de supermarkt zijn beland, omdat ze bijvoorbeeld een korte THT-datum of oude verpakking hebben. Bij Foodello kies je zelf welke producten je wilt redden van de verspilling. Je bestelt ze met met flinke kortingen en krijgt ze eenvoudig thuisbezorgd. Overal in Nederland.
Taste Before You Waste is een stichting met de missie om voedselverspilling door consumenten te verminderen. Stedelingen krijgen inspiratie, kennis en kansen om voedselverspilling tegen te gaan. Website is in het Engels
Met de Too Good To Go-app red je onverkocht eten bij jouw favoriete plekken van een ongelukkig lot. Gebruik de app om bij jouw buurtwinkels en -restaurants een verrassingspakket tegen een geweldige prijs te zoeken en van verspilling te redden.
7. DUURZAAM BOODSCHAPPEN DOEN
Als je bij het boodschappen doen let op duurzaamheid, dan lever je een bijdrage aan een beter milieu, meer dierenwelzijn en betere arbeidsomstandigheden. Volgens RIVM-onderzoeker Reina Vellinga is het een misvatting dat gezond eten altijd duurder is. “Verse producten als vlees, groente en fruit zijn het duurst. Wanneer je vleesproducten vervangt door plantaardige producten, blijven de kosten gelijk.”
7.1 De cijfers
Consumenten besteedden in 2022 €10,8 miljard aan duurzaam voedsel. Dat is een stijging van 13% ten opzichte van 2021. Het aandeel duurzaam voedsel in de voedsel bestedingen is in 2022 licht gedaald naar 18%. In 2021 was dit aandeel nog 19%. Bron: Monitor Duurzaam Voedsel 2022
7.2 Keuzes in de supermarkt
In grote supermarkten is er zo’n enorme veelheid aan keuzes en keurmerken
dat je soms echt niet meer weet wat nou de beste keuze is voor de planeet. Biokomkommer uit Italië mét plastic of Nederlandse komkommer zonder?
Als je vaker een klimaatvriendelijke keuze wilt maken in groente en fruit, volg dan deze tips van het Voedingscentrum op: kies klimaatvriendelijk groente en fruit, kies topkeurmerken en voorkom verspilling.
7.3 Keurmerken
Inmiddels kom je op voedingsmiddelen zo’n 300 keurmerken tegen, die je helpen een duurzamere of gezondere keuze te maken.
Milieu Centraal heeft samen met het Voedingscentrum en andere experts 12 Topkeurmerken geselecteerd, de koplopers onder de voedingskeurmerken. Hoewel ze niet allemaal 100% duurzaam zijn, maak je bij het kopen van Topkeurmerken de meeste impact op mens, dier en milieu. Bekijk in de Keurmerkenwijzer van Milieu Centraal hoe een keurmerk scoort op milieu, dierenwelzijn of eerlijke handel. Dat maakt het een stuk makkelijker om te kiezen. En test je kennis met de Keurmerkenquiz.
Topkeurmerken en waar ze voor staan
- ASC: Gekweekte vis, schaal- en schelpdieren
- Beter Leven 2 en 3-sterren: Dierenwelzijn
- Climate Neutral Certified: Reductie en compensatie van broeikasgassen
- Demeter: Biologisch-dynamische landbouw
- EKO: Biologische producten
- Europees keurmerk voor biologisch: Biologische producten
- Fairtrade: Eerlijke prijzen voor producenten
- MSC: Duurzaam gevangen wilde vis, schaal- en schelpdieren
- On the way to Planet Proof: Zuivel, eieren, groente & fruit, bloemen & planten
- Rainforest Alliance (inclusief UTZ): Tropisch fruit, koffie, thee en chocola
- Roundtable on Sustainable Palm Oil: Palmolie
- Sustainable Rice Platform: Rijst
Andere keurmerken
Er zijn nog veel meer keurmerken dan die top 12. We lichten er nog een paar uit:
Biologisch keurmerk
Biologische producten zijn te herkennen aan het ‘groene blaadje’ (dat trouwens ook in zwart of wit mag worden afgedrukt). Dit Europees biologisch keurmerk betekent dat het product voldoet aan de wettelijke eisen voor biologische productie. Én dat dit is gecontroleerd. Het woord biologisch – of bio, eko, eco of organic – mag alleen op voedingsmiddelen staan als het voldoet aan de EU-regels.
Hoe herken je biologische producten en hoe verschilt een biologisch product van een regulier product? De website biologisch-keurmerk van Bionext met de productwijzer geeft je informatie die je helpt een klimaatvriendelijke keuze te maken.
Het landelijk keurmerk Erkend Streekproduct staat voor streekproducten met een gegarandeerde herkomst en verantwoorde productiewijze. En met toegevoegde waarde voor de kwaliteit van het landschap.
Vegan Keurmerk
Op steeds meer vegan producten zie je het logo van het officiële en internationaal erkende ‘Vegan Trademark’ van The Vegan Society: de zonnebloem. Het logo waarborgt dat een product voldoet aan de vegan standaarden die behoren bij het keurmerk. In Nederland is de Nederlandse Vereniging voor Veganisme de vertegenwoordiger van dit keurmerk.
Dit is de vegetarische variant van het V-label keurmerk.
V–label: internationaal vegan en vegetarisch keurmerk
Met het V-Label keurmerk zie je in één oogopslag in de supermarkt of het product vegetarisch of veganistisch is. Je hoeft dus geen etiketten en lange ingrediëntenlijsten meer te lezen. De Vegetariërsbond beheert en controleert het V-Label keurmerk in Nederland, en certificeert dus ook vegetarische en vegan voedingsproducten. Er zijn twee logo’s, een voor vegan en een voor vega producten.
7.4 Verpakkingen
Veel supermarktproducten zijn verpakt in wegwerp plastic. Als je thuis alles uitgepakt hebt zit je met een berg plastic. Hoe voorkom je dit? En hoe kun je thuis zo duurzaam mogelijk je boodschappen bewaren?
- Neem herbruikbare boodschappentassen mee
- Gebruik van huis meegenomen groente- en broodzakken
- Kijk in de winkel of er plasticvrije alternatieven zijn voor jouw product
- Bewaar je producten zoals afgesneden groenten in vegan wax wraps
- Gebruik RVS of glazen bakjes om restjes in te bewaren
- Noten, rijst en pasta kun je goed houden in bijvoorbeeld lege augurkpotten of weckpotten.
Er zijn ook bezorgservices en winkels die het anders doen, zónder al dat wegwerpplastic. Een paar voorbeelden
Pieter Pot is een boodschappenservice die jouw boodschappen levert in mooie herbruikbare weckpotten. Pot leeg? Dan vult Pieter Pot hem opnieuw.
PUUR&LOOS maakt duurzame boodschappen toegankelijk. Ze verkopen pure 100% plantaardige producten die ze allemaal verpakkingsloos verkopen! In de kruidenierswinkel in Utrecht doe je boodschappen op de ouderwetse manier, maar dan met een moderne twist. Dat betekent dat je eigen herbruikbare verpakkingen naar wens kunt vullen Bovendien zorgen ze voor eerlijke en lage prijzen. Zo maken ze duurzame en biologisch boodschappen voor iedereen bereikbaar.
8. DUURZAAM UIT ETEN
Wil je vaker vegan of vegetarisch eten als je uit eten gaat? Kijk dan eens op de website of in de app van HappyCow voor leuke adressen. Bij jou, of je vakantieadres in de buurt.
9. CURSUSSEN EN LESPAKKETTEN
Weet wat je eet: online lespakket over gezond, duurzaam en veilig eten.
Wil je met jouw school ook een steentje bijdragen aan een gezondere en duurzame toekomst? Dat kan met het gratis online lespakket Weet wat je eet van het Voedingscentrum voor leerlingen uit voortgezet en middelbaar beroeps onderwijs. In de 6 lessen leren ze zelfstandig over gezond, duurzaam en veilig eten. Als docent registreer je je en volg je de vorderingen van studenten in de docentenomgeving. Leerlingen in het MBO kunnen ook gratis klassikale lessen krijgen over voeding. Meer weten over de effecten? Lees het evaluatieonderzoek van het Louis Bolk Instituut.
Leer vegan leren koken bij de Veganacademy. Met diverse workshops, cursussen en recepten krijg je het snel onder de knie.
Zoek op google naar vegan of Vega leren koken voor een kookstudio bij jou in de buurt.
Leer bio en vega(n) koken bij De Groene Kookacademie, voor de thuiskok en de professional. De kookopleidingen, -cursussen en -workshops zorgen voor een stevige basis of voor de volgende stap in jouw culinaire carrière. Begin alvast met de gratis recepten.
De BioAcademy wil delen, samenwerken en verbinden. Dit onafhankelijke platform verbindt kenniszoekers op het gebied van biologische landbouw en voeding met de aanbieders van deze kennis. De partners bieden samen een uniek en divers leeraanbod en werken aan vernieuwende leervormen en inhoud waar behoefte aan is. Bezoek bijvoorbeeld de No Shit Food workshop 100% plantaardige mest of volg een online cursus over voedselveiligheid (HACCP). Op 4 juli 2024 vindt de jaarlijkse Biovelddag plaats. Als bedrijf kun je je aanmelden voor deze dag, en je kan als partner of kennisaanbieder bijdragen aan de BioAcademy.
School is een goede plek om kinderen bewust te maken van gezond en duurzaam voedsel. Veel scholen willen ook aandacht besteden aan het voorkomen van voedselverspilling. Op de website Samen tegen verspilling vind je een overzicht van al het beschikbare en ontwikkelde lesmateriaal en informatie over voedselverspilling voor leerlingen en studenten.
10. INNOVATIE
We behoren in ons land tot de wereldtop op het gebied van de kennis over voeding en voedselproductie. Wageningen University & Research levert hieraan een grote bijdrage.
Deze innovaties en vernieuwingen zullen zich moeten blijven ontwikkelen willen wij in 2050 wereldwijd 9 miljard mensen van voldoende en veilig voedsel voorzien.
Bron: WUR
Veganistische studentenvereniging
De Nederlandse Vereniging voor Veganisme gelooft in de kracht van samenwerken. Daarom ondersteunt zij veganistische studentenverenigingen (VSA’s) door heel Nederland. Deze verenigingen bieden studenten een lokale vegan community. Bovendien kunnen zij van binnenuit het beleid op hun universiteiten en hogescholen veranderen.
Meer weten? Kijk op Vegan Student Associations.
Orbisk helpt professionele keukens grip te krijgen op voedselverspilling
Orbisk is een start-up met een missie om het wereldvoedselsysteem duurzamer te maken. Zij gebruiken vooruitstrevende en innovatieve technologie, zoals computer vision en AI, om voedselverspilling aan te pakken in horeca organisaties. Ze werken voor hotels, ziekenhuizen en bedrijfscateraars.
Ze ontwikkelden Orbi, waarmee je als horeca organisatie een compleet inzicht krijgt in je voedselverspilling. En het helpt je om je verspilling te halveren. De slimme camera bovenop de afvalbak, gekoppeld aan een weegschaal, registreert automatisch al het voedsel dat wordt weggegooid tot op ingrediëntenniveau. Nieuwsgierig? Ontdek hoe de Orbi werkt
Zeewier
Om iedereen te kunnen blijven voeden, is het logisch om naar voedsel uit plantaardige en duurzame bronnen te kijken. Onderzoek aan de Universiteit van Wageningen wijst uit dat de eiwitten in algen en zeewier gelijkwaardig zijn aan die van dierlijke oorsprong, maar makkelijker en duurzamer zijn te produceren. Behalve eiwit, bevat zeewier ook omegavetzuren, vitamines en mineralen. Zeewier heeft een bio-filterende werking (het zuivert vervuiling uit het water), maar zorgt ook voor meer biodiversiteit.
Aziatische landen oogsten al op grote schaal zeewier, maar niet altijd op basis van een duurzame productiewijze. Wageningen University & Research (WUR) werkt aan de technologie om dit mogelijk te maken, met name toegespitst op de situatie in de Noordzee. De omvang van de zeewierproductie in Nederlandse wateren is nog beperkt, maar de komende decennia zullen er op de Noordzee meer windparken ontwikkeld worden, die mogelijk kunnen worden gecombineerd met grootschalige zeewierteelt.
Zeewaar duurzaam geteeld in Nederland
In Nederland startte in 2013 in Nationaal park Oosterschelde Zeewaar. Als eerste Nederlandse en biologisch gecertificeerde zeewierboerderij telen zij op biologische en duurzame wijze zeewier voor menselijke consumptie. Zeewaar heeft de hoogste door de EU gestelde voedselveiligheid standaarden geïmplementeerd. Inmiddels is Zeewaar overgenomen door The Seaweed Company en kun je de producten kopen op Wereldvanzeewier.nl
Zoek je dus een goede en duurzame bron van eiwitten als toevoeging aan je menu of als vervanging? Kijk dan op Wereldvanzeewier.nl
(KOOK)BOEKEN
In de afgelopen jaren verschenen er allerlei (kook)boeken die je helpen duurzamer te leven, te eten en te koken. Inspiratie en avontuur verzekerd. Het zijn er teveel om op te noemen, dus zetten we er een paar op een rijtje.
Ook in je lokale boekhandel kun je eens rondneuzen. Of kijk in je plaatselijke bibliotheek of Kringloopwinkel, dat is duurzaam én zero-waste.
